Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Delfin Lorenzana ngày 28.10 cho biết lực lượng tuần duyên Philippines báo cáo không nhìn thấy các tàu Trung Quốc tại bãi cạn Scarborough trong vòng ba ngày qua. Nhưng ông Lorenzana nhấn mạnh Philippines vẫn phải cố xác thực báo cáo này, theo hãng tin AP.

Ông Lorenzana cho AP biết Không quân Philippines lên kế hoạch bay trinh sát bãi cạn Scarborough trong hôm nay 29.10 để đánh giá tình hình thực tế.

Trung Quốc chiếm bãi Scarborough từ tay Philippines vào năm 2012 sau cuộc đối đầu căng thẳng với các tàu Philippines. Kể từ đó, các tàu tuần duyên Trung Quốc luôn xua đuổi các tàu cá Philippines đến đánh bắt ở bãi Scarborough, vốn là ngư trường truyền thống của ngư dân Philippines. Một năm sau khi Trung Quốc chiếm bãi cạn Scarborough, Tổng thống Philippines lúc bấy giờ là ông Benigno Aquino III đã kiện Trung Quốc ra tòa án quốc tế.

Cũng trong ngày 28.10, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Mark Toner cho biết Mỹ vẫn đang đánh giá các báo cáo cho rằng tàu Trung Quốc đã rời khỏi bãi cạn Scarborough và ngư dân Philippines đã quay trở lại đây đánh bắt.

“Chúng tôi kỳ vọng đây không phải là một biện pháp tạm thời. Chúng tôi muốn đây là một dấu hiệu cho thấy Trung Quốc và Philippines sắp hướng đến một thỏa thuận về đánh bắt tại bãi cạn Scarborough, theo đúng phán quyết của Toà trọng tài thường trực (PCA, tại The Hague, Hà Lan)”, ông Toner nói.

Vào ngày 12.7, PCA ra phán quyết về vụ Philippines kiện Trung Quốc liên quan vấn đề Biển Đông, theo đó Bắc Kinh không có “quyền lịch sử” ở Biển Đông, không có cơ sở pháp lý cho cái gọi là “đường lưỡi bò” hay "đường chín đoạn" chiếm trọn gần cả Biển Đông. Cũng theo phán quyết, PCA khẳng định Trung Quốc xâm phạm quyền đánh bắt của Philippines tại bãi cạn Scarborough, vốn là ngư trường truyền thống của Philippines. Chính quyền Trung Quốc tuyên bố phớt lờ phán quyết của PCA và các tàu tuần duyên Trung Quốc tiếp tục ngăn chặn ngư dân Philippines đến gần bãi cạn Scarborough.

Trong khi đó, tân Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte đang nỗ lực cải thiện mối quan hệ với Trung Quốc. Sau chuyến thăm Trung Quốc hồi tuần rồi, ông Duterte tuyên bố ngư dân Philippines “có thể” trở lại Scarborough sau cuộc hội đàm giữa ông với các lãnh đạo Trung Quốc.

Tổng thống Duterte nói đã nhấn mạnh với các lãnh đạo Trung Quốc rằng bãi cạn Scarborough thuộc về Philippines, nhưng phía Trung Quốc lại khẳng định chủ quyền của họ tại bãi cạn này.

“Nếu các tàu Trung Quốc thật sự rời khỏi bãi cạn, điều này đồng nghĩa ngư dân có thể quay trở lại đây đánh bắt. Chúng tôi hoan nghênh diễn biến này. Ngư dân của chúng tôi không đánh bắt tại đây kể từ năm 2012”, theo ông Lorenzana.